Jak Twoje zdrowie Ziemio?

Ziemia jest domem dla ponad 8 milionów gatunków i roślin. Ta liczba uwzględnia oczywiście te, które są człowiekowi znane. Jeszcze wiele pracy przed naukowcami, żeby szczegółowo opisać całe bogactwo bioróżnorodności Ziemi. Wiemy doskonale, że ekosystemy są ze sobą powiązane, jednak działalność człowieka wywiera coraz większą presję na środowisko naturalne. Stały monitoring stanu bioróżnorodności, to tak naprawdę monitoring stanu zdrowia planety. 

 

 

Naukowcy wciąż mierzą stopień oddziaływania człowieka na przyrodę. Wskaźnik ekologicznego śladu ludzkości na Ziemi ma pokazać, jakie jest zapotrzebowanie społeczeństw na zasoby biosfery. Dokładniej mówiąc – jest miarą ilości produktywnej biologicznie powierzchni Ziemi i obszarów wodnych potrzebnych do produkcji wszystkich produktów i usług zużywanych przez społeczeństwo, jak również powierzchni potrzebnej do asymilacji wytwarzanych odpadów. Wskaźnik bierze pod uwagę użytkowane technologie i metody zarządzania zasobami. Obrazuje popyt ludzkości na zasoby biosfery. Najczęściej zestawia się go ze wskaźnikiem podażowym – jakie Ziemia ma możliwości biologiczne, by zaspokoić wszystkie potrzeby społeczeństw.

 

Wskaźnik „śladu ekologicznego” pierwszy raz w literaturze naukowej pojawił się w 1992 roku. Koncepcja była rozwijana w ramach pracy zespołu badawczego na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej w Vancouver (Kanada). Efektem tych prac była publikacja Our Ecological Footprint: Reducing Human Impact On Earth  Po raz pierwszy spróbowano oszacować tempo eksploatacji środowiska naturalnego poprzez szybko przyrastająca populację człowieka. Z oceny badaczy wynika, ze rozmiary śladu ekologicznego rosną bardzo szybko, niebezpiecznie zbliżając się do granicy wydajności całej biosfery, która – według ich wyliczeń – wynosiła w przeliczeniu na jednego człowieka 1,8 ha produktywnych biologicznie obszarów.

 

• Raport Życia Planety

 

Global Footprint Network to grupa ekspertów pracująca stale nad metodologią liczenia śladu ekologicznego. Od 2003 roku publikowany jest wspólny raport Living Planet Report, w którym prezentowane są wyniki badań nad zasobami planety i ich wykorzystaniem. Dane obejmują każdorazowo jeden rok kalendarzowy. Piętnasta edycja raportu za rok 2024 prezentuje oparty na danych naukowych przegląd stanu przyrody z uwzględnieniem wskaźnika Living Planet Index (LPI), który śledzi trendy wielkości populacji gatunków na całym świecie. Najnowszy raport ujawnia katastrofalny 73% spadek średniej liczebności monitorowanych populacji dzikich gatunków w ciągu zaledwie 50 lat (1970-2020).

 

 

• Punkty krytyczne o globalnym znaczeniu

 

Każdy ma swoją granicę wytrzymałości, Ziemia również. To punkty krytyczne po przekroczeniu których zmiany stają się nieodwracalne. Takimi przykładami są blaknięcie australijskiej Wielkiej Rafy Koralowej oraz utrata prawie 4 miliardów drzew w borach sosnowych Ameryki Południowej. Jakie punkty krytyczne definiowane są na ten moment?

 

Puszcza Amazońska – to dom dla 10% całej lądowej różnorodności biologicznej, 10% wszystkich znanych gatunków ryb oraz 47 milionów ludzi. To także jeden z największych światowych magazynów węgla – szacuje się, że jest tam od 250 do 300 miliardów ton. Ogromne wylesianie sprawia, że magazyn zamienia się w emiter dwutlenku węgla. Degradacja tego ekosystemu to śmierć tysięcy gatunków ale też zakłócenie globalnych dostaw żywności i zubożenie dziedzictwa kulturowego.

Punkt krytyczny w Puszczy Amazońskiej zostanie osiągnięty, gdy wylesieniu ulegnie 20-25% obszaru. Na ten moment wiemy, że Puszcza skurczyła się o 14-17%.

 

Grenlandia i Antarktyda Zachodnia – pokrywa lodowa i wieloletnia zmarzlina tworzą kriosferę, która „chowa” ogromne pokłady dwutlenku węgla i metanu. Uwolnienie ich poprzez topnienie pokrywy lodowej to gigantyczne obciążenie dla ziemskiej atmosfery i przyspieszenie efektu cieplarnianego.

 

• Nie realizujemy celów globalnych

 

Działania, które mogą zaradzić problemom środowiskowym i jednocześnie nie zaszkodzić ludziom są już definiowane, znamy je, zasadniczo – wiemy, co mamy robić. Jednak znaczna część z nich, chociaż wydaje się być prosta, jak przepis na kanapkę z serem, to jednak wymaga zmian na wielu poziomach: począwszy od modeli biznesowych a skończywszy na naszych zwykłych ludzkich przyzwyczajeniach i komforcie.

 

Rozwiązania oparte na przyrodzie są sojusznikiem w walce o zdrowie naszej planety. Chociaż same w sobie są słuszne, to nie wystarczą – to człowiek powinien zreformować swoje podejście do konsumpcji i produkcji.

 

 

Międzynarodowa społeczność uzgodniła szereg globalnych celów, które pozwolą zbudować dostatnią i zrównoważoną przyszłość, między innymi poprzez zatrzymanie i odwrócenie utraty różnorodności biologicznej (Konwencja o różnorodności biologicznej), ograniczenie wzrostu globalnej temperatury do 1,5°C (ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu) oraz wyeliminowanie ubóstwa i zadbanie o dobrostan ludzi (cele zrównoważonego rozwoju). Mimo wyznaczenia celów globalnych krajowe zobowiązania i podejmowane działania są niewystarczające, żeby osiągnąć cele na 2030 rok i uniknąć punktów krytycznych, które uniemożliwią ich realizację.

 

W obecnej sytuacji:

 

1. Ponad połowa SDG na 2030 rok nie zostanie osiągnięta, a w przypadku 30% z nich nie będzie żadnego postępu albo nastąpi pogorszenie w stosunku do stanu wyjściowego z 2015 roku.
2. Nawet przy realizacji obecnych zobowiązań wzrost średniej globalnej temperatury wyniesie 3°C do końca stulecia, co nieuchronnie doprowadzi do wielu katastrofalnych punktów krytycznych.
3. Krajowe strategie i plany działania na rzecz różnorodności biologicznej są nieadekwatne i nie posiadają odpowiedniego wsparcia finansowego i instytucjonalnego.

 

Dążenie do realizacji celów w zakresie klimatu, różnorodności biologicznej i zrównoważonego rozwoju w oderwaniu od siebie nawzajem rodzi ryzyko konfliktów, na przykład pomiędzy wykorzystaniem gruntów do produkcji żywności, ochrony różnorodności biologicznej lub generowania energii odnawialnej. Tylko systemowe podejście i wysiłki całej globalnej społeczności mogą przynieść rezultat.

 

CZYTAJ WIĘCEJ:

 

• Zero waste – styl życia, który oszczędza pieniądza
• System klimatyczny świata i lodowce – posłuchaj podcastu
• Od denializmu do fatalizmu: jak emocjonalna rezygnacja utrwala kryzys klimatyczny